زایمان اوج دوران بارداری یک زن است که شامل خارج شدن یک یا چند نوزاد از رحم مادر است. زایمان طبیعی روشی از زایمان با «تکنولوژی پایین» است. در این روش فرد اجازه می‌دهد که طبیعت انسان کار خود را در زایمان انجام دهد. برخی از زنان تصمیم می‌گیرند که هنگام زایمان از هیچ دارویی استفاده نکرده و به جای آن برای کاهش دردشان از روش‌هایی مانند تمدد اعصاب یا کنترل تنفس استفاده کنند. در زایمان طبیعی مادر کنترل بدن خود را در دست می‌دهد؛ البته به هنگام زایمان یک فرد همیار نیز او را به آرامی برای پشت سر گذاشتن مراحل زایمان راهنمایی و حمایت می‌کند.
زایمان سخت
به علت تنگی فضای لگن، اختلالات عملکردی رحمی یا شرایط جنین مانند بزرگی بیش از حد یا نمایش بریچ رخ می‌دهد. این مدل از زایمان است که جراح را ملزم به استفاده ازسزارین می‌نماید.
مشکلات زایمان
- یکی از این مشکلات نمایش بریچ است قرارگیری جنین در رحم به شکل عرضی و غیر نرمال را بریچ می‌گویندو می‌تواند در زایمان مشکل ایجاد کندو خطرناک باشد. جنین برای خارج شدن از رحم و زایمان باید در وضعیت سر پایین قرار بگیرد، اما در برخی موارد در وضعیت بریچ قرار می‌گیرد، طوری که پاها یا باسن او به سمت پایین و برعکس حالت معمول است و در حالت نشسته قرار گرفته.
- القای زایمان طبیعی : برخی از مادران باردار 1 یا 2 هفته پس از موعد زایمان نیز هیچ علائمی از درد زایمان ندارند و یا با بیماری‌های خاصی مانند پره اکلامپسی، دیابت بارداری،فشار خون بالا و بیماری‌های کلیوی مواجه هستند و یا کیسه مایع آمنیوتیک آن‌ها زودتر از موعد پاره شده‌است، این افراد باید هر چه سریع تر زایمان کنند، بارداری فردی بیشتر از 40 هفته طول بکشد و زایمان او به تعویق بیفتد، پزشکان برای نجات جان جنین و مادر، رحم مادر را تحریک می‌کنند تا زایمان طبیعی اتفاق بیفتد
سزاری
سزارین، رُستَم‌زایی یا رُستَمینه یک نوع زایمان غیرطبیعی است که در آن نوزاد با ایجاد برشی در دیواره شکم و رحم مادر خارج می‌گردد. در شرایط ویژه‌ای که زن باردار به دلایل پزشکی توانایی یک زایمان طبیعی را نداشته باشد از روش سزارین که نوعی عمل جراحی است استفاده می‌شود تا زایمان میسر گردد.
زایمان در آ
این روش در واقع به دنیا آوردن نوزاد در وان یا یک استخر آب گرم است، که باعث می‌شود درد حاصل از زایمان تا حدودی کاهش یابد اما برای استفاده از این نوع زایمان شخصی که قصد زایمان دارد باید کلاس‌های آموزشی را از قبل بگذراند.
زایمان طبیعی
.jpg?uselang=fa)
۹ نگارهٔ پیوسته (از چپ به راست) که مراحل زایمان یک گاو ماده و تولدگوساله‌اش را نشان می‌دهد.
متوسط مدت زمان بارداری گاوها ۲۸۶ روز است.
زایمان طبیعی درطی چند مرحله صورت می پذیرد وبهتراست که زنان باردار و همسران آن‌ها پیش از زایمان از روند آن آگاهی یابند تا بتوانند در طول زایمان واکنش درستی ازخود نشان دهند.
مراحل فرایند زایمان :
مرحلهٔ اول : از زمان شروع دردهای زایمانی تا بازشدن کامل دهانهٔ رحم، می‌باشد.
مرحلهٔ دوم : از بازشدن کامل دهانهٔ رحم، تا خروج نوزاد می‌باشد .
مرحلهٔ سوم : از خروج نوزاد تا خروج جفت می‌باشد.
علایم شروع زایمان طبیعی عبارتست از :
-دردهای پریودی ناحیه زیر شکم و کمر که بتدریج طول مدت درد بیشتر و فاصله بین آن کوتاه تر می‌شود و درابتدا معمولاً شبیه دردهای عادت ماهیانه می‌باشد.
-ایجاد ترشح آب یا ترشحات خونی از واژن.
-بروز حالتهای اضطرابی که منجر بحالت تهوع گردد.
توصیف موقعیت جنین در رحم
نوزاد با عمر ۳۰ دقیقه، پرستار در حال انجام اقدامات ضروری پس از زایمان.
۱. قرار جنین: ارتباط محور طولی بدن جنین با محور طولی بدن مادر؛ قرار می‌تواند سه شکل باشد:
الف. قرار طولی (شایعترین قرار) ستون فقرات جنین موازی ستون فقرات مادر است.
ب. قرار عرضی
ج. قرار مایل (که در ماه‌های آخر یا به قرار طولی یا به قرار عرضی تبدیل می‌شود)
عوامل ایجادکنندهٔ قرار عرضی: جفت سر راهی، هیدرآمنیوس (افزایش مایع آمنیوتیک)؛ ناهنجاری‌های رحمی و مولتی پار بودن مادر (چندزا)
۲. عضو نمایش (پرزانتاسیون) اولین عضوی که از دهانه رحم خارج می‌شود:
در قرار طولی: الف) سر (ورتکس) در نمایش سفالیک ب) ته (باسن یا پا) نمایش بریچ
در قرار عرضی: شانه
۳۳. وضعیت جنین یا پوزیشن جنین: وضعیت قرارگیری عضو نمایش نسبت به کانال زایمانی (مجرای زایمانی مادر)؛ در جهت عقربه‌های ساعت بشکل زیر است: .LOA.LOT.LOP.ROP.ROT.ROA مانند آنکه ROP یعنی اکسیپوت راست جنین در خلف است.
زایمان طبیعی بدون درد
درد زایمان طبیعی دردی جسمانی است که فرایند فیزیولوژیک به حساب می‌آید که اغلب خانم‌ها برای رهایی از این درد، عمل جراحی سزارین را جایگزین زایمان طبیعی می‌کنند. در دهه‌های اخیر زایمان به روش عمل جراحی سزارین رو به افزایش است با وجود اینکه عمل جراحی سزارین عوارض زیادی دارد. در حالی که فقط در مواردی که سلامت مادر یا جنین یا هر دو در معرض خطر است، از عمل جراحی سزارین استفاده می‌شود. اما انتخاب سومی نیز وجود دارد: زایمان طبیعی بدون درد.
در اغلب کشورهای پیشرفته بیش از سه دهه است که به دلیل خطر بی هوشی، جراحی و عوارض عمل جراحی سزارین، روش زایمان طبیعی بدون درد متداول شده‌است. در واقع پزشکان معتقدند با فن‌های جدید و بدون عوارضی که برای انجام زایمان طبیعی بدون درد در اختیار است، دیگر هیچ خانم بارداری نباید هنگام زایمان طبیعی درد شدید آن را متحمل شود. این روش همچنین از افزایش تعداد عمل‌های جراحی سزارین که به دلیل ترس از درد زایمان طبیعی انجام میشوند به تعداد چشمگیری کاهش داده‌است.
به‌طور کلی عمل جراحی سزارین که در واقع درمانی برای زایمان‌های مشکل و خطرآفرین محسوب می‌شود، امروزه به علل مختلف رواج زیادی یافته‌است. دوره درد و ناتوانی طولانی مدت مادران، عوارض داروهای بیهوشی در نوزادان این مادران و نیز امکان پارگی رحم در زایمان‌های بعدی از معایب عمل جراحی سزارین به‌شمار می‌آیند. از سوی دیگر پزشکان معتقدند عمل جراحی سزارین تنها در موارد عدم امکان انجام زایمان طبیعی یا مواردی که سلامت و زندگی مادر، جنین یا هر دوی آن‌ها در خطر است به‌عنوان روش زایمان نجات بخش مورد استفاده است.
عوارض عمل جراحی سزارین
- افزایش احتمال عفونت رحم
- افزایش میزان خونریزی
- خطرات ناشی از بیهوشی
- احتمال عفونت محل بخیه‌ها
- احتمال ایجاد یبوست به دلیل استفاده از داروهای بیهوشی
- طولانی‌تر بودن مدت استراحت و بستری شدن در بیمارستان
- دردهای لگنی و چسبندگی بیشتر
- بروز لخته‌های خون در پاها یا لگن بعد از جراحی
- احساس خستگی و خواب آلودگی بیشتر مادر به علت مصرف داروهای بیهوشی
- عوارض و مضرات احتمالی داروهای بیهوشی روی جنین
- افزایش احتمال ایجاد مشکلات تنفسی در نوزاد
روش‌های زایمان طبیعی بدون درد
زایمان طبیعی بدون درد انجام زایمان کاملا طبیعی ولی با کمترین درد است. در این نوع زایمان پزشک و ماما با استفاده از روش‌های مختلف سعی می‌کنند درد زایمان طبیعی را برای مادر تا حد قابل تحملی کاهش دهند.
ولی بر انقباض‌های رحم و سطح هوشیاری و ارتباط کلامی مادر تأثیر منفی نداشته باشد به‌گونه‌ای که او بتواند به‌راحتی و با کمترین درد و رنج نوزاد خود را به دنیا آورد. زایمان طبیعی بدون درد شامل تجویز وریدی، رژیونال (بی‌حسی موضعی) و استنشاقی گاز انتونوکس است.
روش بی دردی وریدی (داروهای مخدری یا کتامین)، امکان اندکی وجود دارد که دارو به بدن جنین نیز وارد شده و احتمال تأثیر بر تنفس نوزاد وجود دارد که لازم است بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان در بیمارستان موجود باشد.
زایمان طبیعی بدون درد با اپیدورال
روش بی دردی رژیونال (اسپاینال، اپیدورال) بی‌حسی در ناحیه اعصاب نخاعی کمری داده می‌شود می‌تواند برای هر مدت زمان لازم گسترش یافته و حتی اگر زایمان طبیعی با مشکل روبرو شد با همین بی‌حسی و بی دردی بدون کار اضافه عمل سزارین به راحتی انجام خواهد شد.
روش استفاده از گاز تسکین درد انتونوکس که مخلوط پنجاه درصد گاز اکسیژن و نیتروس اکساید بوده و از طریق ماسک به مادر تجویز می‌شود. هنگامی که او طی مراحل زایمانی انقباض رحم را به‌صورت درد حس می‌کند، ماسک مخصوصی را روی صورت خود گذاشته و نفس عمیق می‌کشد. گاز وارد ریه‌ها و سپس مغز شده و در آنجا با تأثیر بر مراکز درد باعث کاهش احساس درد می‌شود. بدین ترتیب نه تنها درد زایمان از بین می‌رود، بلکه مادر در یک حالت رویا گونه زایمان طبیعی می‌نماید.
گاز تسکین درد انتونوکس[
یکی از رایج‌ترین و در عین حال در دسترس‌ترین روش‌ها در زایمان بدون درد در ایران استفاده از گاز تسکین درد انتونوکس است. دکتر جهانشاه صالح متخصص زنان و زایمان در بیمارستان مادر تهران جهت زایمان طبیعی بدون درد (سال ۱۳۳۹) از گاز انتونوکس استفاده می‌کرد. امروزه این گاز در کشورهای آمریکا، کانادا، انگلیس، آفریقای جنوبی، استرالیا و ایران تولید می‌شود
گاز تسکین درد انتونوکس
انتونوکس گازی بی‌رنگ و بی‌بو و شامل ۵۰ درصد گاز اکسیژن و ۵۰ درصد گاز است. خاصیت ضد درد آن مربوط به جزء نیتروس اکساید آن است و غلظت بالای اکسیژن در آن باعث بهبود اکسیژن‌گیری بافتی می‌شود.] ۱۵ ثانیه پس از استنشاق، گاز نیتروس اکساید وارد مغز و نخاع می‌شود و ۳۰ ثانیه بعد از استنشاق از طریق تضعیف مراکز مغزی و افزایش آندروفین‌ها باعث بی دردی، آرامش، عدم توجه به محیط اطراف و تا حدی سرخوشی در فرد می‌شود و تا ۴۵ ثانیه پس از استنشاق اثر آن به حداکثر می‌رسد و پس از قطع گاز سریع اثراتش حذف می‌شود. این گاز در سیلندری در اتاق زایمان قرار می‌گیرد و به وسیله لوله‌ای به ماسک جلوی دهان و بینی متصل می‌شود. این روش بیشتر در پایان مرحله اول زایمان یعنی وقتی که انقباضات شدید و سریع شده‌اند، به کار می‌رود. در مرحله دوم زایمان (یعنی وقتی که با زور زدن نوزاد به بیرون رانده می‌شود) مادر باید در ابتدای هر انقباض کمی گاز انتونوکس دریافت کرده و سپس بر خروج نوزاد خود تمرکز کند.
انتونوکس توسط ماسکی با یک دریچه دوراهی که بتوان دم و بازدم را از طریق آن انجام داد، استفاده می‌شود. به محض شروع احساس درد و انقباض باید ماسک جلوی دهان بیمار گذاشته شده و از طریق آن یک تنفس عمیق انجام گیرد. بعد از چند ثانیه گاز در خون به بالاترین میزان خود می‌رسد و این درد را تسکین می‌دهد. وقتی که گاز شروع به ایجاد احساس سبکی سر می‌کند، عضلات شل شده و دست‌های مادر خود به خود از روی ماسک صورت پایین می‌افتد و دیگر گاز استنشاق نخواهد شد. در پایان انقباض دیگر اثر گاز از بین رفته و مادر به حال عادی برمی‌گردد.
مزایای زایمان طبیعی بدون درد با گاز تسکین درد انتونوکس
- انتونوکس به‌طور متوسط درد ناشی از انقباضات رحم طی زایمان را به میزان ۵۰٪ کاهش می‌دهد.
- اثرات آن خیلی سریع و پس از چند ثانیه شروع می‌شود.
- با قطع تجویز آثار آن به سرعت ناپدید می‌گردد.
- اثر سوئی روی سلامتی نوزادان حاصل از زایمان بی درد ندارد.
- عوارض جدی بر روی مادر در طی زایمان نداشته و آنچه پس از استنشاق آن بروز می‌نماید بیشتر اثرات ناخواسته و گذرا محسوب می‌گردد (مثل گیجی، خواب آلودگی، خشکی دهان، احساس کرختی در دست‌ها و …) که به نسبت اثر تسکین دردی آن قابل تحمل و قابل قبول است.
- عارضه تنفسی ندارد.
- واکنش آلرژیک ندارد و با سایر داروها تداخل ندارد.
- کاربرد انتونوکس آسان و حتی قابل استفاده توسط خود بیمار است.
- انتونوکس به‌راحتی در بازار ایران قابل دستیابی است.
- در زایمان در آب نیز می‌توانید از گاز انتونوکس استفاده کنید.
نکاتی در استفاده از گاز انتونوکس
- قبل از شروع درد (انقباض رحم) یا بلافاصله هنگام شروع درد باید استنشاق گاز را آغاز نمود و تا چندین ثانیه پس از اتمام انقباض رحم ادامه داد.
- تنفس‌ها باید عمیق و آهسته باشد.
- به منظور جلوگیری از کاهش سطح هوشیاری این گاز باید به صورت خود اداره استنشاق شود بدین معنی که ماسک باید در دست خود مادر قرار گیرد و او با توجه به شدت درد از این گاز استنشاق کند و در فواصلی که درد وجود ندارد از هوای محیط تنفس کند.
